Matematik Ders Kitaplarının Matematik Okuryazarlığı Bağlamında İncelenmesi: 5. Sınıf Doğal Sayılar Ünitesi
DOI:
https://doi.org/10.33308/26674874.2025391720Anahtar Kelimeler:
Matematik Okuryazarlığı- Ders Kitabı- Doğal SayılarÖzet
Bu çalışmanın amacı matematik ders kitaplarının doğal sayılar ünitesini uluslararası sınavların odağı olan matematik okuryazarlığı kriterleri açısından inceleyerek ders kitaplarının matematik okuryazarlığı durumunun ortaya konmasıdır. Bu bağlamda 2021-2022 eğitim öğretim yılında 5. sınıf ders kitabı olarak kullanılması onaylanan iki matematik ders kitabının doğal sayılar ünitesi nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Çalışma kapsamında doğal sayılar ünitesinin bölümleri Gatabi ve diğerleri (2012) tarafından belirlenen matematik okuryazarlığı kriterlerine göre betimsel analize tabi tutulmuştur. Bölümler bağlam, matematiksel problem çözme, formülleştirme, yorumlama ve kontrol etme olarak dört ana tema ve bu temaların alt kategorilerine göre analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre araştırmaya dahil edilen ders kitaplarının doğal sayılar ünitesinin, matematik okuryazarlığı kriterlerini karşılamada farklılaşan noktalarının olmasına rağmen matematik dersi öğretim programının temel amaçlarından ilki olan matematik okuryazarlığını öğrencilere kazandırmada istenen düzeyde olmadıkları tespit edilmiştir. Bununla birlikte ders kitaplarının incelenen ünitesi özelinde yer alan soruların matematiksel ilişkilendirme düzeyinin yetersiz kaldığı, soruların aynı bağlamlar üzerinden sunulduğu, soruların çoğunlukla birbirine benzeyen işlemsel süreçlere sahip olduğu ve soruların çözümünde elde edilen sonuçların soru bağlamında yorumlanmasını ve kontrol edilmesini gerektiren bir yapıda olmadığı görülmüştür. Elde edilen sonuçlara dayanarak ders kitaplarının öğrencilerin matematik okuryazarlığını geliştirme yönünde matematiksel ilişkilendirme düzeyinin, bağlam ve bağlam çeşitliğinin artırılarak zengin içeriklere daha fazla odaklanılması önerilmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Altun, M., Kozaklı Ülger, T., Bozkurt, I., Akkaya, R., Arslan, Ç., Demir, F., Karaduman, B., & Özaydın, Z. (2022). Matematik okuryazarlığının okul matematiği ile entegrasyonu. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 126-149. DOI: https://doi.org/10.19171/uefad.1035381
Arslan, C., & Yavuz, G. (2012). A study on mathematical literacy self-efficacy beliefs of prospective teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 5622-5625. DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.484
Artut, P. D., & Ildırı, A. (2013). Matematik ders ve çalışma kitabında yer alan problemlerin bazı kriterlere göre incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 349-364.
Ayyıldız, H., & Cansız Aktaş, M. (2022). 8.sınıf matematik ders kitaplarının ve LGS matematik sorularının PISA temsil yeterliği açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 475-489. DOI: https://doi.org/10.24315/tred.910569
Baştürk Şahin, B. N., & Altun, M. (2019). Matematik öğretmeni adaylarının ürettiği matematik okuryazarlığı problemlerinin matematiksel süreçler bağlamında incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 146-161.
Bayraktar, İ. (2019). An analysis of the opportunities to learn afforded by the tasks in a ninth grade Turkish mathematics textbook [Unpublished master's thesis]. Middle East Technical University.
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. DOI: https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
Boyden, J., Dawes, A., Dornan, P., & Tredoux, C. (2019). Tracing the consequences of child poverty (Chapter 7: Modelling the development of language and mathematics abilities from early childhood to adolescence). Bristol University Press, Policy Press. DOI: https://doi.org/10.1332/policypress/9781447348313.003.0007
Bozkurt, A. (2018). Ortaokul 6. sınıf matematik ders kitabındaki etkinliklerin amaç, öğrenci çalışma biçimi ve uygulanabilirlik yönleriyle değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 535-548. DOI: https://doi.org/10.17755/esosder.342636
Breakspear, S. (2012). The policy impact of PISA: An exploration of the normative effects of international benchmarking in school system performance. OECD Education Working Papers, No:71, OECD Publishing.
Cai, J., & Hwang, S. (2002). Generalized and generative thinking in US and Chinese students’ mathematical problem solving and problem posing. The Journal of Mathematical Behavior, 21(4), 401-421. DOI: https://doi.org/10.1016/S0732-3123(02)00142-6
Christou, K. P., & Vosniadou, S. (2012). What kinds of numbers Do students assign to literal symbols? Aspects of the transition from arithmetic to algebra. Mathematical Thinking and Learning, 14(1), 1-27. DOI: https://doi.org/10.1080/10986065.2012.625074
Close, S. (2006). The junior cycle curriculum and the PISA mathematics framework. The Irish Journal of Education / Iris Eireannach an Oideachais, 37, 53-78.
Coştu, S. (2020). Matematik derslerinde ilişkilendirmenin önemi hakkında 6. sınıf öğrencileri ne söylüyor ne düşünüyor? Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 1(2), 40-63.
Çoban, M. (2018). PISA 2012 bağlamında 9. sınıf öğrencilerinin matematiksel okuryazarlığının incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
Fan, L., Zhu, Y., & Miao, Z. (2013). Textbook research in mathematics education: Development status and directions. ZDM Mathematics Education, 45, 633-646. DOI: https://doi.org/10.1007/s11858-013-0539-x
Gatabi, A., Stacey, K., & Gooya, Z. (2012). Investigating grade nine textbook problems for characteristics related to mathematical literacy. Mathematics Education Research Journal, 24(4), 403-421. DOI: https://doi.org/10.1007/s13394-012-0052-5
Gürbüz, M. Ç. (2014). PISA matematik okuryazarlık öğretiminin PISA sorusu yazma ve matematik okuryazarlık düzeyleri üzerine etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
İskenderoğlu, T., & Baki, A. (2011). İlköğretim 8. sınıf matematik ders kitabındaki soruların PISA matematik yeterlik düzeylerine göre sınıflandırılması. Eğitim ve Bilim, 36(161), 287-301.
İzmirligil, G. N. (2008). İlköğretim matematik ders ve öğrenci çalışma kitaplarının yapısalcı yaklaşım açısından değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Kabael, T., & Baran, A. A. (2019). Ortaokul matematik öğretmeni adaylarının matematik okuryazarlığı performanslarının ve matematik okuryazarlığına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 4(2), 51-67.
Karataş, Z., Akıncı, M., & Karataş, İ. (2021). Ortaöğretim matematik 11. sınıf temel düzey ders kitaplarının PISA matematik yeterlik düzeylerine göre incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(4), 1721-1741. DOI: https://doi.org/10.30703/cije.907833
Kılıç, Ç. (2011). İlköğretim matematik dersi (1-5 sınıflar) öğretim programında yer alan problem kurma çalışmalarının incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 54-65.
Konukoğlu, L., Ağaç, G., & Özmantar, M. F. (2019). Cumhuriyet dönemi ilkokul matematik dersi öğretim programlarının matematik okuryazarlık perspektifinden incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 79-99.
Lave, J. (1988). Cognition in practice: Mind, mathematics and culture in everyday life. Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511609268
Marciniak, Z. (2015). A research mathematician’ s view on mathematical literacy. In K. Stacey & R. Turner (Ed.), Assessing mathematical literacy (pp.117-124). Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-10121-7_5
McCrone, S. S., & Dossey, J. A. (2007). Mathematical literacy—It’s become fundamental. Principal Leadership, 7(5), 32-37.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2018a). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2018b). PISA 2018 Türkiye ön raporu. MEB.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2018c). Ortaokul matematik 5. sınıf ders kitabı. MEB.
Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed). Sage.
Murdaningsih, S., & Murtiyasa, B. (2016). An analysis on eight grade mathematics textbook of new Indonesian curriculum (K-13) based on PISA’s framework. Journal of Research and Advances in Mathematics Education, 1(1), 14-27. DOI: https://doi.org/10.23917/jramathedu.v1i1.1780
Niklas, F., & Schneider, W. (2014). Casting the die before the die is cast: the importance of the home numeracy environment for preschool children. Eur J Psychol Education, 29, 327-345. DOI: https://doi.org/10.1007/s10212-013-0201-6
Niss, M. (2012). Mathematical literacy. In S. J. Cho (Eds.), The Proceedings of the 12th International Congress on Mathematical Education: Intellectual and attitudinal challenges (pp.409-414), Springer International Publishing. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-12688-3_31
OECD. (2003a). Literacy skills for the world of tomorrow. Further results from PISA 2000. OECD Publishing.
OECD. (2003b). The PISA 2003 assesment framework – mathematics, reading, science and problem solving knowledge and skills. OECD Publishing.
OECD. (2013). PISA 2012 assessment and analytical framework: Mathematics, reading, science, problem solving and financial literacy. OECD Publishing. DOI: https://doi.org/10.1787/9789264190511-en
OECD. (2017). PISA 2015 assessment and analytical framework: Science, reading, mathematic, fınancial literacy and collaborative problem solving, revised edition. OECD Publishing. DOI: https://doi.org/10.1787/9789264281820-en
Ojose, B. (2011). Mathematics literacy: Are we able to put the mathematics we learn into everyday use? Journal of Mathematics Education, 4(1), 89-100.
Öztürk, N., & Masal, E. (2020). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezi sınav matematik sorularının PISA matematik okuryazarlığı yeterlilik düzeyleri açısından sınıflandırılması. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 4(1), 17-33.
Stacey, K., & Turner, R. (2015). The evolution and key concepts of the PISA mathematics frameworks. In K. Stacey & R. Turner (Ed.), Assessing mathematical literacy (pp.5-33). Springer International Publishing. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-10121-7_1
Sullivan, P. (2011). Teaching mathematics: Using research-informed strategies. ACER. https://research.acer.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1022&context=aer
Sutton, R. S. (2012). Foreword. In M. Wiering & M. van Otterlo (Eds.), Reinforcement learning (v. 12) (pp.VIII). Springer Berlin Heidelberg.
Şirin, B., &Yıldız, A. (2020). 8. Sınıf matematik ders kitabının PISA temel matematik beceri seviyelerine göre incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(4), 1158-1176. DOI: https://doi.org/10.30703/cije.676100
Tarım, K., & Tarku, H. (2022). Investigation of the questions in 8th grade mathematics textbook in terms of mathematical literacy. International Electronic Journal of Mathematics Education, 17(2), em0682. DOI: https://doi.org/10.29333/iejme/11819
Tertemiz, I., Özkan, T., Çoban Sural, Ü., & Ünlütürk Akçakın, H. (2015). İlkokul (1-4) matematı̇k ders kı̇taplarında yer alan dört ı̇şlem becerı̇sı̇ne dayalı problem yapılarının ı̇ncelenmesı̇. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015(5), 119-137.
Tuluk, G., & Akyüz, H. İ. (2019). Öğretmen ve öğretmen adaylarının EBA içerik incelemesi: 5. Sınıf sayılar alt öğrenme alanı doğal sayılar ünitesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XII(2), 32-47.
Turner, R., Blum, W., & Niss, M. (2015). Using competencies to explain mathematical item demand: A Work in progress. In K. Stacey & R. Turner (Ed.), Assessing mathematical literacy (pp.85-116). Springer International Publishing. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-10121-7_4
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Esra Erdoğan- Çiğdem Arslan
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Sisteme yüklemiş olunan makalenin kapsamı, sunduğu bulgular ve sonucu ve yorumları konusunda Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Sahibi, Editör, Editör Yardımcısı, Hakemler ve Editör Kurulu'nun hiçbir sorumluluk taşımadığını kabul ederim.
Makalenin özgün olduğunu, herhangi bir başka dergiye yayımlanmak üzere gönderilmediği, daha önce yayımlanmadığını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Editörlüğü'ne beyan ederim.
Başlığı belirtilen makalenin, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasının 22. maddesi gereğince çoğaltma, 23. maddesi gereğince yayma ve 25. maddesi gereğince her türlü taşıyıcı materyal üzerinde veya elektronik ortamda kamuya iletim haklarını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisine karşılıksız, koşulsuz ve süresiz olarak devredildiği, makale ile ilgili devredilen hakların dilediği zaman, mekan ve koşullarda kullanmaya Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisinin yayıncısı olarak İstanbul Kültür Üniversitesi'nin yetkili kılınacağını onaylarım.
