Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Dijital Medya Ekranını Problemli Kullanımları ve Sosyal Becerilerinin İncelenmesi

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.33308/26674874.2025391835

Anahtar Kelimeler:

Okul Öncesi Dönem- Dijital Medya Ekranının Problemli Kullanımı- Sosyal Beceri

Özet

Bu araştırmada, okul öncesi dönem 48-72 aylık çocukların dijital medya ekranını problemli kullanımları ve sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu random örnekleme yöntemiyle 2022-2023 eğitim öğretim yılında İzmir iline bağlı sekiz ilçeden MEB’e bağlı toplam 24 bağımsız anaokuluna devam eden, normal gelişim gösteren 431 çocuk olarak belirlenmiştir.  Araştırmada veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu, Problemli Medya Kullanım Ölçeği Kısa Formu ve Sosyal Beceri Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre cinsiyet ve baba eğitim durumu değişkenlerinin problemli medya kullanımı ve sosyal beceri üzerinde etkili olmadığı tespit edilirken, anne eğitim durumun problemli medya kullanımı ve sosyal becerilerin öz kontrol alt boyutunda etkili olduğu saptanmıştır. Ayrıca problemli medya kullanımı ve sosyal beceriler arasında negatif yönlü bir ilişkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan regresyon analizi sonucuna göre dijital medyanın problemli kullanımının sosyal becerilerin yordayıcısı olduğu ifade edilebilir.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Yazar Biyografileri

Büşra Bakırcı, Mi̇lli̇ Eği̇ti̇m Bakanlığı

e-posta: busrabkrc97@gmail.com

Duygu Çetingöz, Dokuz Eylül Üniversitesi

e-posta: duygu.cetingoz@deu.edu.tr

Referanslar

Anme T., Shinohara R., Sugisawa Y., Tanaka E., Watanabe T., & Hoshino T. (2013). Validity and reliability of the social skill scale (SSS) as an index of social competence for preschool children. Journal of Health Science, 3(1), 5-11. DOI: https://doi.org/10.1037/t33656-000

Arslan, E., Bütün, P., Doğan, M., Dağ, H., Serdarzade, C., & Arıca, V. (2014). Çocukluk çağında bilgisayar ve internet kullanımı. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi, 4(3), 195-201.

Aslan, H., Başcıllar, M. ve Karataş, K. (2022). Ergenlerde oyun bağımlılığı ile sosyal beceriler arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi, 23(3), 266-274. DOI: https://doi.org/10.51982/bagimli.1033761

Atmaca, R. N., Gültekin Akduman, G., & Şepitci Sarıbaş, M. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin bazı demografik özelliklere göre incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(2), 157-173. DOI: https://doi.org/10.47714/uebt.768067

Aydoğdu, F. (2018). Dijital oyun oynayan çocukların dijital oyun bağımlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (31), 1-18. DOI: https://doi.org/10.18506/anemon.310973

Beadini, İ. (2023). Okul öncesi dönem çocuklarının problemli medya kullanımları ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.

Billieux J., Maurage P., Lopez-Fernandez, O., Kuss, D. J., & Grifths, M. D. (2015). Can disordered mobile phone use be considered a behavioral addiction? An update on current evidence and a comprehensive model for future research. Current Addiction Reports, 2, 156-162. DOI: https://doi.org/10.1007/s40429-015-0054-y

Budak, K. S. (2020). Okul öncesi dönem çocukları için dijital oyun bağımlılık eğilimi ölçeğinin ve dijital oyun ebeveyn rehberlik stratejileri ölçeğinin geliştirilmesi, problem davranışlarla ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.

Bülbül, N. E. (2008). 4 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.

Bülbül, N. E., & Dinçer, Ç. (2009, Ekim 3). 4 yaş çocuklarının sosyal becerilerinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi [Conference session]. Uluslararası 5. Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi 2009, Edirne.

Can, A. (1995). Okul öncesi çocuklara yönelik televizyon programları içinde çizgi filmlerin çocukların gelişimine ve iletişimine yönelik etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.

Caplan, S. E. (2002). Problematic internet use and psychosocial well being: Development of a theory-based cognitive–behavioral measurement instrument. Computers in Human Behavior, 18(5), 553–575. DOI: https://doi.org/10.1016/S0747-5632(02)00004-3

Cha, S. ve Seo, B. (2018). Smartphone use and smartphone addiction in middle school students in Korea: Prevalence, social networking servise and game use. Health Psychology Open, 5(1), 1-15. DOI: https://doi.org/10.1177/2055102918755046

Chiu, S. Lee, J. Z., & Huang, D. H. (2004). Video game addiction in children and teenagers in Taiwan. Cyberpsychology Behavior, 7(5), 571-581. DOI: https://doi.org/10.1089/cpb.2004.7.571

Christakis, D. A., & Zimmerman, F. J. (2007). Associations between content types of early media exposure and subsequent attentional problems. Journal of the American Academy of Pediatrics, 120(5), 986–992. DOI: https://doi.org/10.1542/peds.2006-3322

Christen, A. (2009). Transforming the classroom for collaborative learning in the 21st century. Techniques: Connecting Education and Careers, 84(1), 28-31.

Cordes, C., & Miller, E. (2000). Fool’s gold: A critical look at computers in childhood. Alliance for Childhood.

Costley, K. C. (2014). The positive effects of technology on teaching and student learning [Unpublished master thesis]. Arkansas Tech University

Coyne, S. M., Shawcroft, J., Gale, M., Gentile, D. A., Etherington, J. T., Holmgren, H., & Stockdale, L. (2021). Tantrums, toddlers and technology: Temperament, media emotion regulation, and problematic media use in early childhood. Computers in Human Behavior, 120, 106762. DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2021.106762

Domoff, S. E., Gentile, D. A., Harrison, K., Gearhardt, A. N., Lumeng, J. C., & Miller, A. L. (2019). Development and validation of the problematic media use measure: A parent report measure of screen media “addiction” in children. Psychology of Popular Media Culture, 8(1), 2–11. DOI: https://doi.org/10.1037/ppm0000163

Durak, H. Y. (2019). Investigation of nomophobia and smartphone addiction predictors among adolescents in Turkey: Demographic variables and academic performance. The Social Science Journal, 56(4), 492-517. DOI: https://doi.org/10.1016/j.soscij.2018.09.003

Edis, K. (2020). Batman’da 6-12 yaş aralığındaki çocukların dijital medya araçları kullanımına annelerin bakışı. Universal Journal of History and Culture, 2(1), 57-76.

Erboy, E., & Vural, R. A. (2010). İlköğretim 4 ve 5 sınıf öğrencilerinin bilgisayar oyun bağımlılığını etkileyen faktörler. Ege Eğitim Dergisi, 11(1), 39-58.

Ergüney, M. (2017). İnternetin okul öncesi dönemdeki çocuklar üzerindeki etkileri hakkında bir araştırma. Ulak Bilge Dergisi, 5(17), 1917-1938.

Furuncu, C. (2019). Problemli medya kullanım ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik güvenirlik çalışması: Çocuklarda ekran bağımlılığı ölçeği ebeveyn formu [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.

Furuncu, C., & Öztürk, E. (2020). Problemli medya kullanım ölçeği Türkçe formunun geçerlik güvenirlik çalışması: Çocuklarda ekran bağımlılığı ölçeği ebeveyn formu. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 535-566. DOI: https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202043237

George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference (10. Baskı). Pearson.

Gomes, R., & Pereira, A. (2014). Influence of age and gender in acquiring social skills in Portuguese preschool education. Psychology, 5, 99-103. DOI: https://doi.org/10.4236/psych.2014.52015

Gözen, G., Karakaş, N., Şahin, C., Özpoyraz, E., Altundal, M., & Acar, I. H., (2021). Erken çocuklukta teknolojik cihazlar aracılığı ile öğrenme. Çocuk Gelişim ve Öğrenme Çalışmaları Laboratuvarı, Özyeğin Üniversitesi.

Granic, I., Lobel, A., & Engels, R. C. (2014). The benefits of playing video games. American Psychologist, 69(1), 66–78. DOI: https://doi.org/10.1037/a0034857

Guðmundsdóttir, G. B., & Hardersen, B. (2012). The digital universe of young children. Nordic Journal of Digital Literacy, 7(3), 221-226. DOI: https://doi.org/10.18261/ISSN1891-943X-2012-03-06

Gülay, H., & Akman, B. (2009). Okul öncesi dönemde sosyal beceriler. Pegem Akademi Yayınları.

Gündoğan, A., Körükçü, Ö., Ogelman, H.G., & Seçer, Z. (2014). Okul öncesi dönemde ebeveyn-çocuk sosyal becerilerinin incelenmesi: Denizli ili örneği. Uluslararası Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi, 2(4), 149-170.

Günindi, N. (2008). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının sosyal uyum becerileri ile anne-babalarının empatik becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.

Güzen, M. (2021). Covid-19 pandemi öncesi ve pandemi sürecinde 4-6 yaş çocuklarının dijital oyun bağımlılık eğilimleri ve ebeveyn rehberlik stratejilerinde görülen farklılıkların incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.

Hancox, R. J., Milne, B. J., & Poulton, R. (2005). Association of television viewing during childhood with poor educational achievement. Archives of pediatrics & adolescent medicine, 159(7), 614–618. DOI: https://doi.org/10.1001/archpedi.159.7.614

Hansa Bilek, M. (2011). Okul öncesi dönem çocukların ev ile okul ortamındaki sosyal becerilerin karşılaştırılması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.

Harman, J.P., Hansen, C.E., Cochran, M. E., & Lindsey, C.R. (2005). Liar, liar: Internet faking but not frequency of use affects social skills, self-esteem, social anxiety, and aggression. Cyberpsycohol Behavior, 8(1), 1-6. DOI: https://doi.org/10.1089/cpb.2005.8.1

Hart, C. H., Newell, L. D., & Olsen, S. F. (2003). Parenting skills and social-communicative competence in childhood. J. O. Greene & B. R. Burleson (Eds.), Handbook of communication and social interaction skills içinde (ss.753–797). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

Hinkley, T., Brown, H., Carson, V., & Teychenne, M. (2018). Cross sectional associations of screen time and outdoor play with social skills in preschool children. PloS One, 13(4), e0193700. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0193700

Horzum, M. B. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(159), 56-68.

Kandır, A., (2001). Çocuk gelişiminde okul öncesi eğitim kurumlarının yeri ve önemi. Milli Eğitim Dergisi, 151,102-104.

Karaboğa, M. T. (2019). Dijital medya okuryazarlığında anne ve baba eğitimi. OPUS International Journal of Society Researches, 14 (20), 2040-2073. DOI: https://doi.org/10.26466/opus.601942

Karaşahin, H. (2016). Sosyal Beceri Ölçeğinin Türkçe Formunun alternatif modellerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.

Karaşahin, H., Totan, T., & Aksu, G. (2021). Erken çocukluk döneminde sosyal beceri ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 5(2), 469-493. DOI: https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202152249

Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.

Karataş, Z. (2020). Sosyal beceriye giriş. Deniz, M.E. ve Eryılmaz, A. (Ed.), Sosyal beceri eğitimi (2. Baskı) içinde (ss.2-27). Pegem Akademi Yayınları. DOI: https://doi.org/10.14527/9786052419915.01

Kılıç, M. (2012). Televizyon izleme süresinin okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60-72 aylık çocukların sosyal becerileri ve antisosyal davranışları üzerindeki etkisinin incelenmesi: (Samsun ili örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. On Dokuz Mayıs Üniversitesi.

Kılınç, S. (2015). Okul öncesi çağındaki çocukların teknoloji kullanımı hakkındaki ebeveyn görüşlerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.

Kubey, R., & Csikszentmihalyi, M. (2002). Television addiction is no mere metaphor. Scientific American, 286(2), 74-80. DOI: https://doi.org/10.1038/scientificamerican0202-74

Kuyucu, M. (2017). Gençlerde akıllı telefon kullanımı ve akıllı telefon bağımlılığı sorunsalı: “akıllı telefon (kolik)”. Üniversite Gençliği, 7(14), 328–359.

Lemmens, J. S., Valkenburg P. M., & Peter, J. (2009) Development and validation of a game addiction scale for adolescents. Media Psychology, 12(1), 77-95. DOI: https://doi.org/10.1080/15213260802669458

Levine, L. E., Waite, B. M., Bowman, L. L., & Kachinsky, K. (2019). Mobile media use by infants and toddlers. Computers in Human Behavior, 94(5), 92- 99. DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2018.12.045

Li, S. M., & Chung, T. M. (2006). Internet function and internet addictive behavior. Computers in Human Behavior, 22(6), 1067-1071. DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2004.03.030

Lissak, G. (2018). Adverse physiological and psychological effects of screen time on children and adolescents: Literature review and case study. Environmental Research, 164, 149– 157. DOI: https://doi.org/10.1016/j.envres.2018.01.015

Lowrie, T., & Jorgensen, R. (2011). Gender differences in students’ mathematics game playing. Computers & Education, 57(4), 2244-2248. DOI: https://doi.org/10.1016/j.compedu.2011.06.010

Mistry, K. B., Minkovitz, C. S., Strobino, D. M., & Borzekowski, D. L. (2007). Children’s television exposure and behavioral and social outcomes at 5.5 years: Does timing of exposure matter. Journal ofthe American Academy of Pediatrics, 120(4), 762–769. DOI: https://doi.org/10.1542/peds.2006-3573

Muslu, G. K., & Bolışık, B. (2009). Çocuk ve gençlerde internet kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(5), 445-450.

Mustafaoğlu, R., & Yasacı, Z. (2018). Dijital oyun oynamanın çocukların ruhsal ve fiziksel sağlığı üzerine olumsuz etkileri. Bağımlılık Dergisi, 19(3), 51- 58.

Özabacı, N. (2006). Çocukların sosyal becerileri ile ebeveynlerinin sosyal becerileri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 163-179.

Özcan, F. (2018). Okul öncesi eğitim alan çocuklarda teknoloji kullanımı ve sosyal becerilerin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.

Özcan, F., Çağlar, A., & Pekdoğan, S. (2023). 4-6 yaş grubu çocukların sosyal becerileri ve teknoloji kullanımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 709-717.

Özkan, A., & Hira, İ. (2017). Dijital medya ve sosyalleşme: 6-12 yaş çocukların sosyalleşmesine dair ebeveyn görüşleri İstanbul örneği. Kesit Akademi Dergisi, (9), 245-270. DOI: https://doi.org/10.18020/kesit.1214

Özkılıç-Kabul, N. D. (2019). Üç yaş çocuklarda teknoloji alet kullanımının sosyal beceri, oyun becerisi ve dil gelişimi üzerindeki etkilerin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Maltepe Üniversitesi.

Özmert, E., Toyran, M., & Yurdakök, K. (2002). Behavioral correlates of television viewing in primary school children evaluated by the child behavior checklist. Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 156(9), 910–914. DOI: https://doi.org/10.1001/archpedi.156.9.910

Pagani, L., Fitzpatrick, C., Barnett, T, A., & Dubow, E. (2010). Prospective associations between early childhood television exposure and academic, psychosocial, and physical well-being by middle childhood. Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 164(5), 425-31. DOI: https://doi.org/10.1001/archpediatrics.2010.50

Pekdoğan, S. (2016). 5-6 yaş çocukların sosyal becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1946-1965.

Radesky, J. S., & Christakis, D. A. (2016). Increased screen time: ımplications for early childhood development and behavior. Pediatr Clin North Am, 63(5), 827-839. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pcl.2016.06.006

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. (2013). Türkiye’de çocukların medya kullanma alışkanlıkları araştırması. https://www.rtuk.gov.tr/Media/FM/Birimler/Kamuoyu/2013%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1_0110.pdf

Roe, K., & Muijs, D. (1998). Children and computer games: A profile of the heavy user. European Journal of Communication, 13, 181–200. DOI: https://doi.org/10.1177/0267323198013002002

Sayan, H. (2016). Okul öncesi eğitimde teknoloji kullanımı. 21.Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 5(13), 67-83.

Sönmezer, Z., & Balcıoğlu, B. A. (2023). Dijital medya ve ekrana emanet edilen çocuklar. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 9(33), 54–70.

Strasburger, V. C., Hogan, M. J., Mulligan, D. A., Ameenuddin, N., Christakis, D. A., Cross, C., Fagbuyi, D. B., Hill, D. L., Levine, A. E., Mccarthy, C., Moreno, M. & Swanson, W. S. L. (2013). Children, adolescents and the media. Council On Communıcations and Media, 132(5), 958-961. DOI: https://doi.org/10.1542/peds.2013-2656

Tatlı, S. (2014). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların anne-babalarıyla ve öğretmenleriyle olan ilişkilerinin sosyal beceri düzeylerine etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.

Toran, M., Ulusoy, Z., Aydın, B., Deveci, T., & Akbulut, A. (2016). Çocukların dijital oyun kullanımına ilişkin annelerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 22–63.

Toyran, M. (2000). Televizyon izlemenin ilkokul çocukları üzerindeki bazı fiziksel ve prososyal etkilerinin incelenmesi [Uzmanlık tezi]. Hacettepe Üniversitesi.

Tutkun, O. (2011). Internet access, use and sharing levels among students during the teachinglearning process. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 10(3), 152-160.

Tüzün, Ü. (2002). Gelişen iletişim araçlarının çocuk ve gençlerin etkileşimi üzerine etkisi. Düşünen Adam, 15(1), 46–50.

Vural, E. D. (2006). Okul öncesi eğitim programındaki duyuşsal ve sosyal becerilere yönelik hedeflere uygun olarak hazırlanan aile katılımlı sosyal beceri eğitimi programının çocuklarda sosyal becerilerinin gelişimine etkileri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.

Walker, S. (2004). Teacher reports of social behavior and peer acceptance in early childhood: Sex and social status differences. Child Study Journal, 34(1), 13–28.

Whang, L. S. M., Lee, S., & Chang, G. (2003). Internet over-users’ psychological profiles: A behavior sampling analysis on internet addiction. CyberPsychology & Behavior, 6, 143–151. DOI: https://doi.org/10.1089/109493103321640338

Yazıcı, Z., & Çetin, M. (2020). Sosyal beceri kavramı. Aslan, D. (Ed.), Erken çocuklukta sosyal beceri eğitimi (1. Baskı) içinde (ss.1-18). Pegem Akedemi Yayınları. DOI: https://doi.org/10.14527/9786257228282.01

Yılmaz Bolat, E., & Kahveci, D. (2016). 4-6 yaş grubu çocukların bazı değişkenlere göre sosyal becerilerinin karşılaştırılması. Turkish Journal of Primary Education, 1(1), 14-25.

İndir

Yayınlanmış

2025-01-23

Nasıl Atıf Yapılır

Bakırcı, B., & Çetingöz, D. (2025). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Dijital Medya Ekranını Problemli Kullanımları ve Sosyal Becerilerinin İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 39(1), 162–177. https://doi.org/10.33308/26674874.2025391835

Sayı

Bölüm

Araştırma Makaleleri