Güç Temelli Etik Tercihler: Okul Öncesi Öğretmenleri Üzerine Bir Araştırma
DOI:
https://doi.org/10.33308/26674874.2025392938Anahtar Kelimeler:
Etik- Öğretmenlik Etiği- Normatif Etik- Meslek Etiği- Güç KaynaklarıÖzet
Okul öncesi öğretmenlerinin farklı güç temelleri bağlamında normatif etik pozisyonlarını incelemek amacıyla yapılan bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını uygun örnekleme yöntemiyle seçilen 21 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen "Okul Öncesi Öğretmenleri İçin Senaryo Tabanlı Etik İkilemler" formu kullanılmıştır. Görüşme sürecinde, katılımcılara bu senaryolar bir bilgisayar ekranında sunulmuş, senaryoları yüksek sesle okumaları ve yorum yapmaları istenmiştir. On üç görüşme yüz yüze, sekiz görüşme ise çevrimiçi olarak yapılmıştır. Verilerin analizinde tematik analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu süreçte alan yazın taranarak normatif etik ve güç temellerine yönelik ön kategoriler belirlenmiş ve görüşme sonuçları bu ön kategoriler kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, katılımcıların tüm güç durumlarında tek bir normatif etik pozisyona bağlı kalmadıklarını ortaya koymuştur. Etik kararlarının, çeşitli etik yaklaşımların ve güç ilişkilerinin etkileşimiyle şekillendiği görülmüştür. Bu karar süreçlerinde, bireysel değerler, mesleki sorumluluklar ve sınıf içindeki yarar arasında dengeli bir tutum geliştirme çabası ön plana çıkmaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Aydemir, F. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışlar hakkındaki görüşlerinin incelenmesi (Adıyaman ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
Aydın, İ. (2019). Eğitim ve öğretimde etik (10. Basım). Pegem. DOI: https://doi.org/10.14527/9789758792092
Barrett, D. E., Casey, J. E., Visser, R. D., & Headley, K. N. (2012). How do teachers make judgments about ethical and unethical behaviors? Toward the development of a code of conduct for teachers. Teaching and Teacher Education, 2(6), 890-898. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tate.2012.04.003
Barrett, D. E., Headley, K. N., Stovall, B., & Witte, J. C. (2006). Teachers’ perceptions of the frequency and seriousness of violations of ethical standards. The Journal of Psychology, 140, 421-433. DOI: https://doi.org/10.3200/JRLP.140.5.421-433
Bolat, Ö. (2016). Beni ödülle cezalandırma. Doğan Kitap.
Bozkurt, N. (2015). Immanuel Kant, seçilmiş yazılar, Kant felsefesine ilişkin notlar (5. Basım). Sentez Yayıncılık.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. DOI: https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Bullough, R. V. Jr. (2011). Ethical and moral matters in teaching and teacher education. Teaching and Teacher Education, 27, 21–28. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tate.2010.09.007
Campbell, E. (2003). The ethical teacher. Open University Press.
Canfer Bayraktaroğlu, H., & Özcan, Z. (2020). Nikomakhos’a etik bağlamında Aristoteles’in erdem etiği. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(1), 277-296.
Cevizci, A. (2008). Etiğe giriş (2. Basım). Paradigma.
Cevizci, A. (2018). Etik ahlâk felsefesi (3. Basım). Say Yayınları.
Coşkun, B., & Çelikten, M. (2020). Öğretmenlik meslek etiği üzerine bir inceleme. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-International Journal of Society Researches, 15(21), 686-710. DOI: https://doi.org/10.26466/opus.666967
Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3rd ed.). SAGE.
Çelik, G. (2019). Sınıf öğretmenlerinin yaşadığı etik ikilemler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Çiçek, N. (2021). Immanuel Kant felsefesinde hürriyetin epistemolojik ve ahlaki olanağı. Felsefe Dünyası, 1(73), 379-395.
Çolak, M. (2018). Okulöncesi öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı ile mesleki etik ilkeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Okan Üniversitesi.
Dahlberg, G., & Moss, P. (2005). Ethics and politics in early childhood education. Routledge-Farmer. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203980583
Dewey, J. (1995). Eğitimde ahlak ilkeleri (Der. Ferhan Oğuzkan). Gül Yayınevi.
Duran, K. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışları algılama düzeylerinin ve etik ikilemleri çözümlemelerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Ehrich, L. C., Kimber, M., Millwater, J., & Cranston, N. (2011). Ethical dilemmas: A model to understand teacher practice. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 2(17), 173–185. DOI: https://doi.org/10.1080/13540602.2011.539794
Erdem A. R., & Şimşek S. (2013). Öğretmenlik meslek etiğinin irdelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 185-203. DOI: https://doi.org/10.14520/adyusbd.627
Erdemli, Ö., & Güner Demir, T. (2018). Öğretmenlik meslek etiği açısından hediye alma: Örnek olay ekseninde değerlendirme. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 611- 637. DOI: https://doi.org/10.23891/efdyyu.2018.81
Eren, A., & Rakıcıoğlu-Söylemez, A. (2021). Pre-service teachers’ professional commitment, sense of efficacy, and perceptions of unethical teacher behaviours. The Australian Educational Researcher, 48(3), 337–357. DOI: https://doi.org/10.1007/s13384-020-00396-7
Erol, E. (2021). Ahlaki etik ile ilgili temel kavramlar ve teoriler. A. İlğan (Ed.), Eğitimde ahlak ve etik içinde (s. 1-24). Pegem.
Ewing, N. J. (2001). Teacher education: ethics, power, and privilege. Teacher Education and Special Education, 24(1), 13-24. DOI: https://doi.org/10.1177/088840640102400104
French, J. R. P., Jr., & Raven, B. H. (1959). The bases of social power. In D. Cartwright (Ed.), Studies in social power (pp. 150–167). Institute for Social Research.
Gelişli, Y. (2020). Eğitim, öğretim öğrenme ve değerlendirme sürecinde etik ilkeler. B. Oral., A. Çoban., & M. Bars (Eds), Eğitimde ahlak ve etik içinde (s. 91-118). Pegem. DOI: https://doi.org/10.14527/9786052416204.06
Göçen, A. (2024). Exploration of ethics, good, and unethical acts. International Journal of Ethics Education 9, 119–137. DOI: https://doi.org/10.1007/s40889-023-00180-y
Gök, F. (2018). Okullarda karşılaşılan etik ikilemlere ilişkin okul müdürlerinin görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
Gündüz, Y., & Balyer, A. (2011). Eğitimde ödül ile cezanın yeri ve buna ilişkin alternatif yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(40), 10-23.
Hill, A. L. (2004). Ethical analysis in counseling: a case for narrative ethics, moral visions, and virtue ethics. Counseling and Values, 48, 131-148. DOI: https://doi.org/10.1002/j.2161-007X.2004.tb00240.x
Kanat, K., & Erkan, N. S. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışlarının ve etik ikilemlerinin incelenmesi. International Primary Education Research Journal, 5(3), 212-224.
Kepenek, Ö. (2008). Öğretmenlik meslek etik ilkelerinin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: Kocaeli ili örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Kocabıyık, A. (2019). Öğretmenlerin mesleki etik ilkeleri ile eğitim inançları ilişkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kafkas Üniversitesi.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. SAGE. DOI: https://doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8
Macit, M. H. (2009). Teleolojik etik anlayışın deontolojik eleştirisi (yararcı etik ve ödev etiği). Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (13), 83-91.
Mengüşoğlu, T. (2013). Felsefeye giriş (8. Basım). Remzi Kitapevi.
Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Çev. S. Turan). Nobel Yayınevi.
Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook (3rd ed.). SAGE.
Mill, J. S. (1986). Faydacılık (Çev. N. Çoşkunlar). Milli Eğitim Basımevi.
Nietzsche, F. (1997). İyinin ve kötünün ötesinde (Çev. A. İnam). Gündoğan Yayınları.
Ocak, G., & Boyraz, S. (2020). Ahlak ve etik ile ilgili teoriler. B. Oral., A. Çoban., & M. Bars (Eds), Eğitimde ahlak ve etik içinde (s.25-35). Pegem. DOI: https://doi.org/10.14527/9786052416204.02
Overton, T., Potter, N., & Leng, C. (2013). A study of approaches to solving open-ended problems in chemistry. Chemistry Education Research and Practice, 14, 468-475. DOI: https://doi.org/10.1039/C3RP00028A
Özgener, Ş. (2020). İş ahlakının temelleri: yönetsel bir yaklaşım. Nobel Yayın Dağıtım.
Panza, C., & Potthast, A. (2010). Ethics for dummies. Wiley Publishing, Inc.
Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice (4th ed.). SAGE Publications.
Ryberg, J. (2021). The ethics of punishment and the impact assumption: Reconsidering the role of penal ethicists. Journal of Criminal Justice Ethics, 40(2), 107–124. DOI: https://doi.org/10.1080/0731129X.2021.2013414
Sakin, A. (2007). Okul öncesi öğretmenlerin mesleki etik davranışlar hakkındaki görüşleri ile ahlaki yargı düzeyleri ve öğretmenlik tutumlarının incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
Sarıtaş, M. (2003). Sınıf yönetimi ve disiplinle ilgili kurallar geliştirme. L. Küçükahmet (Ed.), Sınıf yönetiminde yeni yaklaşımlar içinde (s.43-83). Nobel Yayıncılık.
Shapira-Lishchinsky, O. (2011). Teachers’ critical incidents: Ethical dilemmas in teaching practice. Teaching and Teacher Education, 27(3), 648-656. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tate.2010.11.003
Tarım, K. (2020). Sınıf öğretmenlerinin etik yönelimleri, demokratik tutumları ve mesleğe yönelik tutumları arasındaki ilişki [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
Tarkoçin, S., & Yıldızhan-Bora, B. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik ile ilgili görüşlerinin incelenmesi: Bingöl ili örneği. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(2), 101-125.
Tirri, K. (1999). Teachers' perceptions of moral dilemmas at school. Journal of Moral Education, 28(1), 31-47. DOI: https://doi.org/10.1080/030572499103296
Uzun, E. M., & Elma, C. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik ikilemleri çözümleme biçimleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 279-287.
Wart, M. V. (2003). Codes of ethics as living documents: The case of the American society for public administration. Public Integrity, 5(4), 331-346. DOI: https://doi.org/10.1080/15580989.2003.11770958
Yılmaz, E. (2010). Teleolojik Etik ve Deontolojik Etik'in karşılaştırması (Js Mill ve I. Kant ile sınırlandırılmış olarak) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Gökçe Bostancı- Mustafa Yaşar

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Sisteme yüklemiş olunan makalenin kapsamı, sunduğu bulgular ve sonucu ve yorumları konusunda Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Sahibi, Editör, Editör Yardımcısı, Hakemler ve Editör Kurulu'nun hiçbir sorumluluk taşımadığını kabul ederim.
Makalenin özgün olduğunu, herhangi bir başka dergiye yayımlanmak üzere gönderilmediği, daha önce yayımlanmadığını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Editörlüğü'ne beyan ederim.
Başlığı belirtilen makalenin, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasının 22. maddesi gereğince çoğaltma, 23. maddesi gereğince yayma ve 25. maddesi gereğince her türlü taşıyıcı materyal üzerinde veya elektronik ortamda kamuya iletim haklarını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisine karşılıksız, koşulsuz ve süresiz olarak devredildiği, makale ile ilgili devredilen hakların dilediği zaman, mekan ve koşullarda kullanmaya Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisinin yayıncısı olarak İstanbul Kültür Üniversitesi'nin yetkili kılınacağını onaylarım.