Oyun Dostu Yaratıcı Ebeveyn Programının Çocuk ve Ebeveyn Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi
DOI:
https://doi.org/10.33308/26674874.2025392915Anahtar Kelimeler:
Oyun Dostu Ebeveyn- Yaratıcı Ebeveyn- Ebeveyn ProgramıÖzet
Ebeveynler, çocuklarının ilk ve daimî eğitimcileri oldukları için çocuklarıyla kaliteli zaman geçirme, çocukları için oyun ortamları oluşturma ve birlikte oyun oynayarak çocuklarının yaratıcı düşünme becerilerini destekleme konusunda farkındalık kazandırmak önemlidir. Bu araştırmanın amacı “Oyun Dostu Yaratıcı Ebeveyn Programı”nın (OyunYAP) uygulanmasının çocuk ve ebeveyn üzerindeki etkisini incelemektir. Araştırmada karma araştırma desenlerinden sıralı açıklayıcı desen kullanılmıştır. Bu kapsamda OyunYAP, aile eğitim ve katılımını da içeren evde ebeveynlerin çocuklarına uygulayacakları bir program olarak geliştirilmiş ve aile eğitimi alan ebeveynler tarafından çocuklarına uyguladıkları yarı deneysel model olarak tasarlanmıştır. İki farklı çalışma grubu ile çalışılmıştır. Çalışma Grubu I, OyunYAP’ın çocuklar üzerinde etkisinin incelendiği İstanbul’da MEB’e bağlı resmi bağımsız bir anaokulunda 5 yaş sınıflarından 16’sı deney, 15’i kontrol grubu olmak üzere 31 çocuk, Çalışma Grubu II ise çalışma grubu I’de yer alan çocukların ebeveynlerinden (31) oluşmaktadır. Nicel veri toplama araçları; ebeveynler için OyunDE Ölçeği, OyunYAP kontrol listesi, çocuklar için “Torrance Yaratıcı Düşünce Testi (TYDT) /Şekil Testi’dir. Nitel veriler için ebeveyn görüşme formu kullanılmıştır. Çalışma Grubu I için elde edilen verilerde; deney ve kontrol grupları arasında karşılaştırılması için Mann Whitney-U analizi uygulanmıştır. Deney grubu TYDT öntest-sontest puanları için yapılan Wilcoxon işaretlenmiş sıralamalar analizi sonucunda yaratıcılığın alt boyutlarında ve toplam yaratıcılık puanlarında sontest ortalamaları öntest ortalamalarından anlamlı şekilde yüksek bulunmuştur. Bu sonuçlara göre ve Çalışma Grubu II için elde edilen nitel ve nicel veriler ışığında ise OyunYAP’ın; çocukların yaratıcı düşünme becerilerine olumlu şekilde etki ettiği aynı zamanda ebeveynlere oyun dostu tutum geliştirmelerinde katkı sağlayan etkili bir program olduğu söylenebilir. Okul öncesi eğitimde oyun politikalarının geliştirilmesi ve uygulama alanlarını kapsamlı bir şekilde inceleyen tezlerin yapılması önerilebilir.
İndirmeler
Referanslar
Alfonso-Benlliure, V., Meléndez, J. C., & Garcia-Ballesteros, M. (2013). Evaluation of a creativity intervention program for preschoolers. Thinking Skills and Creativity, 10, 112-120. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tsc.2013.07.005
Alkuş, S., & Olgan, R. (2014). Pre-service and in-service preschool teachers' views regarding creativity in early childhood education. Early Child Development and Care, 184(12), 1902-1919. DOI: https://doi.org/10.1080/03004430.2014.893236
Armutlulu, İ. H. (2008). İşletmelerde uygulamalı istatistik. Alfa Yayınları.
Aslan, A. E. (2001). Torrance Yaratıcı Düşünce Testi'nin Türkçe versiyonu. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 14, 19-40.
Atalay, A. (2023). Yaratıcı ev ortamının ve yaratıcı düşünmeyi öğrenme motivasyonlarının çocukların yaratıcılıklarına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
Bateson, P. P. G., & Martin, P. (2013). Play, playfulness, creativity and innovation. Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139057691
Berkant, H. G., & Akıllı, N. (2015). Evaluation the levels of eight grade primary school students' critical thinking dispositions and creativity. In Koleva, I., Efe, R. Atasoy, E. & Z.B. Kostova (Eds.), Education in the 21st century: Theory and practice (pp.11-31). St. Kliment Ohridski Unıversity Press.
Butvilas T., & Kołodzıejski M. (2021). Creativity and parental involvement in early childhood education in the Reggio Emilia approach and philosophy. Elementary Education in Theory and Practice, 3(61), 103-112. DOI: https://doi.org/10.35765/eetp.2021.1661.07
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. baskı). Pegem Akademi. DOI: https://doi.org/10.14527/9789944919289
Cachoduran, S. S., & Özgen Topcuoğlu, Ü. I. (2024). Çağdaş sanatta yaratma süreci bağlamında "oyun kurmak". Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14, 1505-1519. DOI: https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1411657
Children´s Access to Play in School (2019). Children's access to play in school quality criteria the play-friendly school label. https://playworkfoundation.org/wp content/uploads/2018/11/Play-friendly-Schools_ME-Gloucestershire-5DEC18 Flyer_FINAL.pdf
Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry ve research design choosing among five approaches, SAGE Publications.
Creswell, J. W. (2014). Research design : qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). SAGE Publications.
Creswell, J. W. (2020). Eğitim araştırmaları: nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (Çev. Ed. Halil Ekşi). Edam Yayın.
Csikszentmihalyi, M., (1997). Flow and the psychology of discovery and invention. Harper Perennial, 39, 1-16.
Çetingöz, D., Bakırcı B., & Konur, Ö. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin yaratıcılığı geliştiren eğitim ortamları oluşturma deneyimlerinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 24(3), 280-297. DOI: https://doi.org/10.12984/egeefd.1290916
Çil, B. (2008). İstatistik. Detay Yayıncılık.
Dağlıoğlu, H. E. (2011). Erken çocukluk döneminde yaratıcılığın gelişimi ve desteklenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 3(2), 594-618.
Davies, D., Jindal-Snape, D., Collier, C., Digby, R., Hay, P., & Howe, A. (2013). Creative learning environments in education-A systematic literature review. Thinking Skills and Creativity, 8, 80-91. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tsc.2012.07.004
Demirel, Ö. (2021). Eğitimde program geliştirme (30 Baskı). PegemA Yayıncılık.
Duffy, B. (2006). Supporting creativity and imagination in the early years. (2nd ed.). McGraw-Hill Education.
Eason, S. H, & Ramani, G. B. (2020). Parent-child math talk about fractions during formal learning and guided play activities. Child Development, 91, 546-562. DOI: https://doi.org/10.1111/cdev.13199
Edeer, Ş. (2019). Okul öncesinde resmi (sanatı) oluşturan bazı elemanlar çocuk tarafından nasıl algılanır ve tasarlanır? H.T. Ünalan (Ed..), Çocukta sanat eğitimi ve yaratıcılık içinde (s.94-112). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2276
Elkind, D. (2007). The power of play: Learning what comes naturally. Da Capo Press Lifelong Books.
Englebright Fox, J., & Schirrmacher, R. (2015). Art and creative development for young children (8. Ed.) Cengage Learning.
Fein, G. (1987). Pretend play: Creativity and consciousness. In P. Gorlitz & J. Wohlwill (Eds.), Curiosity, imagination and play (pp. 281–304). Erlbaum.
Fisher, R. K., Hirsh-Pasek, K., Golinkoff, R. M., & Glick Gryfe, S. (2008). Conceptual split? Parents' and experts' perceptions of play in the 21st century. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(4), 305-316. DOI: https://doi.org/10.1016/j.appdev.2008.04.006
Gizir Ergen, Z., & Köksal Akyol, A. (2012). Anaokuluna devam eden çocukların yaratıcılıklarının incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(2), 156-170.
Goldstein, J. (2012). Play in children's development, health and well-being. Toy Industries of Europe. https://www.ornes.nl/wp content/uploads/2010/08/Play-in-children-s-development-health andwell-being-feb-2012.pdf
Gray, P., Lancy, D., & Bjorklund, D. (2023) Decline in ındependent activity as a cause of decline in children's mental well-being: Summary of the evidence. The Journal of Pediatrics, 260, 113352. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2023.02.004
Halat, Z., Dağlıoğlu, H. E., & İnce-Aracı, F. G. (2022). A validity and reliability study of the creativity-supporting home environment scale. International Online Journal of Primary Education, 11(1), 136-153. DOI: https://doi.org/10.55020/iojpe.1053531
Hirsh Pasek, K., & Hadani, H. (2020). A new path to education reform: Playful learning promotes 21st-century skills in schools and beyond. Policy Big Ideas Policy 2020 Brookings. https://www.brookings.edu/tags/policy2020/
Holland, S., K. (2012). Parental perceptions about the importance of play in the first three years [Unpublished master thesis]. Victoria University of Wellington.
Kemple, K. M., & Nissenberg, S. A. (2000). Nurturing creativity in early childhood education: Families are part of it. Early Childhood Education Journal, 28(1), 67-71. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1009555805909
Kim, K. H. (2006). Can we trust creativity tests? A review of the Torrance Tests of Creative Thinking (TTCT). Creativity Research Journal, 18(1), 3-14. DOI: https://doi.org/10.1207/s15326934crj1801_2
Koslinski M. C., Gomes, R. C., Rodrigues, B. L. C., Andrade, F. M., & Bartholo, T. L. (2022). Home learning environment and cognitive development during early childhood education. Educação & Sociedade, 43, 1-24. DOI: https://doi.org/10.1590/es.249592_in
Koyuncuoğlu, B. (2017). Anasınıfına devam eden dört beş yaş çocukların yaratıcı düşünme becerilerine duyu eğitim programının etkililiğinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Kwaśniewska, J. M., Gralewski, J., Witkowska, E. M., Kostrzewska, M., & Lebuda, I. (2018). Mothers' personality traits and the climate for creativity they build with their children. Thinking Skills and Creativity, 27, 13-24. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tsc.2017.11.002
Lieberman, J. N. (1977). Playfulness its relationship to imagination and creativity. Academıc Press. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-449450-3.50011-4
Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed.). Sage.
Niran, Ş. (2024). Oyun dostu ebeveyn ölçeğinin geliştirilmesi ve oyun dostu yaratıcı ebeveyn programının çocuk ve ebeveyn üzerindeki etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
Ömeroğlu, E., & Turla, A. (2001). Okulöncesi dönemde yaratıcılık eğitimi ve desteklenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 151(3) 50-55.
Özerbaş, M. A. (2011). Yaratıcı düşünme öğrenme ortamının akademik başarı ve bilgilerin kalıcılığa etkisi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 675-705.
Özoğul, B., & Esen Çoban, A. (2024). Ebeveyn-çocuk ilişkisi ve çocukların psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 850-869. DOI: https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1352135
Pekdoğan, S., & Kanak, M. (2016). A qualitative research on active learning practices in pre-school education. Journal of Education and Training Studies, 4(9), 232-239. DOI: https://doi.org/10.11114/jets.v4i9.1713
Pekkarakaş, E. (2020). Sosyal bilimler enstitüsü eğitim programları ve öğretim anabilim dalı okul öncesi eğitim döneminde çocuklar için felsefe eğitiminin öğrencilerin yaratıcılık düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İzmir Demokrasi Üniversitesi.
Petrova, A. (2022). Çocukluk döneminde çocuğu olan Özbek ve Türk annelerin oyuna yönelik görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Anadolu Üniversitesi.
PLAY WALES. (2024). Play deprivation: the causes and consequences for child development, and the potential of playwork. Play Wales. www.play.wales
PLAYBOARD. (2019). Play for parents guide. Play Matters For Ages 0-18. www.playboard.org
Runco, M. A., & Jaeger, G. J. (2012). The standard definition of creativity. Creativity Research Journal, 24(1), 92-96. DOI: https://doi.org/10.1080/10400419.2012.650092
Russ, S. W. (2003). Play and creativity: Developmental issues. Scandinavian Journal of Educational Research, 47(3), 291-303. DOI: https://doi.org/10.1080/00313830308594
Russ, S. W. (2004). Pretend play in childhood: Foundation of adult creativity. American psychological association.
Sak, U. (2018). Yaratıcılık gelişimi ve eğitimi (3. Baskı). Vize.
Salı, G. (2019). Çocuklarda yaratıcılığın gelişimine ilişkin boylamsal bir araştırma. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1574-1589. DOI: https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019..-520900
Samuelsson, I. P., & Carlsson, M. A. (2008). The Playing Learning Child: Towards a pedagogy of early childhood. Scandinavian Journal of Educational Research, 52(6), 623–641. DOI: https://doi.org/10.1080/00313830802497265
Skene, K., O'farrelly, C., Byrne, E., Kirby, N., Stevens, Ec., & Ramchandani, P. G. (2022). Can guidance during play enhance children's learning and development in educational contexts? A systematic review and meta- analysis. Child Development, 93, 1162-1180. DOI: https://doi.org/10.1111/cdev.13730
Stemler, S. (2001). An overview of content analysis. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(1), 17.
Sumiyatı, S., Indrıasih, A., & Sumaji, S. (2020). Life-skill based learning to improve early child creativity. International Journal of Emerging Issues in Early Childhood Education, 2(2), 73-82. DOI: https://doi.org/10.31098/ijeiece.v2i2.213
Sutton-Smıth, B. (1980). Children's play: Some sources of play theorizing. New Directions for Child and Adolescent Development, 1980(9), 1-16. DOI: https://doi.org/10.1002/cd.23219800903
Torrance, E. P. (1962). Guiding creative talent. Prentice-Hall DOI: https://doi.org/10.1037/13134-000
Tuğrul, B. (2017). Dünya oyunun gücünde uzlaştı şimdi bu gücü çocukların yararına kullanma zamanı: Hadi Türkiye... Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(2). 259-266. DOI: https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.196720171228
Tuğrul, B. (2018). Oyunun gücü. A.B. Aksoy (Ed.). Çocuk ve oyun içinde (s. 10-29). Hedef CS Basın Yayın.
Ünal, G. (2024). İlk ve orta okul için yaratıcılık temelli bir uygulama önerisi. Külliye, 5(1), 204-230. DOI: https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1393326
Vygotsky, L.S. (1966). Play and its role in the mental development of the child. Soviet Psychology, 5(3), 6-18. DOI: https://doi.org/10.2753/RPO1061-040505036
Weiler, S. O. (2020). Joint pretend play at home: Parents and children as play partners. https://www.popatplay.org/post/parents-and-children-as-play partners
Wiltz, N. W, & Fein, G. G. (2006). Play as children see it. In D. P. Fromberg & D. Bergen (Eds.), Play from birth to twelve contexts, perspectives, and meanings (2nd ed., pp. 127-139). Routledge.
Yeşilyurt, E. (2020). Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme: Tüm boyut ve paydaşlarıyla kapsayıcı bir derleme çalışması. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25), 3874-3915. DOI: https://doi.org/10.26466/opus.662721
Yıldırım Polat, A. (2019). Okul öncesinde sanat eğitiminde yaratıcılık. H.T. Ünalan (Ed.), Çocukta sanat eğitimi ve yaratıcılık içinde (ss. 124-145). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2276
Yıldız Çiçekler, C., & Aral, N. (2021). An investigation of preschool children's creativity in terms of their courage value and competition. Early Child Development and Care, 192(15), 2455-2464. DOI: https://doi.org/10.1080/03004430.2021.2017910
Yıldız, C., & Güney Karaman, N. (2017). Creativity and perspective taking in early childhood period. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 50(2) 33-58. DOI: https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001396
Zosh, J. M., Hopkins, E. J., Jensen, H., Liu, C., Neale, D., Hirsh Pasek, K., Solis, S. L., & Whitebread, D. (2017). Learning through play: a review of the evidence (white paper). The LEGO Foundation.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Şennur Niran- Belma Tuğrul
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Sisteme yüklemiş olunan makalenin kapsamı, sunduğu bulgular ve sonucu ve yorumları konusunda Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Sahibi, Editör, Editör Yardımcısı, Hakemler ve Editör Kurulu'nun hiçbir sorumluluk taşımadığını kabul ederim.
Makalenin özgün olduğunu, herhangi bir başka dergiye yayımlanmak üzere gönderilmediği, daha önce yayımlanmadığını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Editörlüğü'ne beyan ederim.
Başlığı belirtilen makalenin, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasının 22. maddesi gereğince çoğaltma, 23. maddesi gereğince yayma ve 25. maddesi gereğince her türlü taşıyıcı materyal üzerinde veya elektronik ortamda kamuya iletim haklarını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisine karşılıksız, koşulsuz ve süresiz olarak devredildiği, makale ile ilgili devredilen hakların dilediği zaman, mekan ve koşullarda kullanmaya Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisinin yayıncısı olarak İstanbul Kültür Üniversitesi'nin yetkili kılınacağını onaylarım.
