Ortaokul Matematik Ders Kitaplarındaki Cebir Öğrenme Alanı Değerlendirme Sorularının Cebirsel Düşünme Düzeyleri
DOI:
https://doi.org/10.33308/26674874.2025392834Anahtar Kelimeler:
Cebir Öğretimi- Cebirsel Düşünme Düzeyleri- Ortaokul Matematik Ders KitaplarıÖzet
Bu çalışmada ortaokul matematik ders kitaplarında yer verilen cebir öğrenme alanına dair değerlendirme soruları cebirsel düşünme düzeylerini belirlemek amacıyla incelenmiş ve bu soruların cebirsel düşünme düzeylerinin sınıf seviyelerine göre dağılımının nasıl olduğu araştırılmıştır. Araştırmada yöntem olarak doküman incelemesi deseni kullanılmıştır. Araştırma kapsamında 6, 7 ve 8. sınıf seviyelerinde üç adet ders kitabındaki toplam 215 soru ele alınmıştır. Betimsel analiz için Hart ve diğerleri. (1998) çalışmasında verilen cebirsel düşünme düzeyleri çerçevesi kullanılmıştır. Analizlerden elde edilen bulgulara göre cebir öğrenme alanı kazanımlarına göre değerlendirme sorularının cebirsel düşünme düzeylerinin homojen olarak dağılmadığı görülmüştür. Kitaplarda 1 ve 2. düzey cebirsel düşünmeye yönelik en fazla soru sorulma oranının 6. sınıfta; 3. düzey cebirsel düşünmeye yönelik en fazla sorunun sorulma oranının 7 ve 8. sınıf ders kitaplarında; 4. düzey cebirsel düşünmeye yönelik en fazla değerlendirme sorusu sorulma oranının 7. sınıf düzeyinde olduğu görülmüştür. Bu durum sınıf düzeyi ile cebirsel düşünme düzeyinin paralel olarak artışı ile açıklanabilmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Agaç, G., Güzel, M., Özmantar, M. F., & Bozkurt, A. (2023). Ortaokul 7. sınıf matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin matematiksel potansiyel düzeyleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(4), 1235-1259. DOI: https://doi.org/10.34056/aujef.1224518
Akkaya, R., & Durmuş, S. (2015). İlköğretim 6. Sınıf öğrencilerinin cebir öğrenme alanındaki kavram yanılgılarının giderilmesinde çalışma yapraklarının etkililiği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 7-26.
Altun, M. (2005). İlköğretim ikinci kademede matematik öğretimi. Aktüel.
Artut, P. D., & Ildırı A. (2013), Matematik ders ve çalışma kitabında yer alan problemlerin bazı kriterlere göre incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 349-364.
Ayber, G., & Tanışlı, D. (2017). An Analysis of middle school mathematics textbooks from the perspective of fostering algebraic thinking through generalization. Educational Sciences: Theory & Practice, 17(6), 2001–2030.
Bağdat, O., & Anapa Saban, P. (2014). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin cebirsel düşünme becerilerinin solo taksonomisi ile incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 26(1), 473-496. DOI: https://doi.org/10.9761/JASSS2364
Bakeman, R., & Gottman, J. M. (1997). Observing interaction: An introduction to sequential analysis (2. Baskı). Cambridge University. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511527685
Blanton, M., & Kaput, J. (2003). Developing elementary teachers: "algebra eyes and years". Teaching Children Mathematics, 10(2), 70-77. DOI: https://doi.org/10.5951/TCM.10.2.0070
Boz, B., Bulut, S., & Yavuz, F. D. (2016). 7. Sınıf matematik ders kitaplarında dönüşüm geometrisi işlenişinin öğretim programları açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 15(4) 1164-1190. DOI: https://doi.org/10.17051/io.2016.86316
Cai, N. & Knuth, E. J. (2005). The development of students’ algebraic thinking in earlier grades from curricular, instructional and learning perspectives. Zentralblatt Für Didaktik der Mathematic, 37, 1-4. DOI: https://doi.org/10.1007/BF02655891
Carraher, D. W., Schliemann, A. D., Brizuela, B. M., & Earnest, D. (2006). Arithmetic and algebra in early mathematics education. Journal for Research in Mathematics Education, 37(2), 87–115.
Chimoni, M., Pitta-Pantazi, D., & Christou, C. (2018). Examining early algebraic thinking: Insights from empirical data. Educational Studies in Mathematics, 98(1), 57–76. DOI: https://doi.org/10.1007/s10649-018-9803-x
Çelik, D. (2007). Öğretmen adaylarının cebirsel düşünme becerilerinin analitik incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Dede, Y., & Dursun, Ş. (2004). Öğrencilerin matematik başarısını etkileyen faktörler: Matematik öğretmenlerinin görüşleri bakımından. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 217-233.
Dindyal, J. (2003). Algebraic thinking in geometry at high school level [Unpublished PhD thesis]. Illinois State University.
Driscoll, M. (1999). Fostering algebraic thinking: A guide for teachers, grades 6-10. Heinemann.
Driscoll, M., & Moyer, J. (2001). Using students’ work as a lens on algebraic thinking. Mathematics Teaching in the Middle School, 6(5), 282-287. DOI: https://doi.org/10.5951/MTMS.6.5.0282
Erbaş, İ. (2021). Ortaokul matematik dersi öğretim programı kazanımlarının ve matematik ders kitabı değerlendirme sorularının solo taksonomisi çerçevesinde incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Ersoy, Y., & Erbaş, A. K. (2005). Kassel Projesi cebir testinde bir grup Türk öğrencinin genel başarısı ve öğrenme güçlükleri. İlköğretim Online, 4(1), 18-39.
Floden, R. E. (2002). The measurement of opportunity to learn. In A. C. Porter & A. Gamoran (Eds.), Methodological advances in cross-national surveys of educational achievement (pp. 231–266). National Academy Press.
Gotze, D. (2016). It’s nothing else than a term”- the epistemic role of language while generalizing numerical patterns. Presented at the 13th International Congress on Mathematical Education (ICME-13). Hamburg, Germany.
Gülersoy, A.E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of Trends in Arts, Sports & Science, 2(1), 8-26.
Haggarty, L. & Pepin, B. (2002). An investigation of mathematics textbooks and their use in English, French, and German classrooms: who gets an opportunity to learn what? British Educational Research Journal, 28(4), 567-590. DOI: https://doi.org/10.1080/0141192022000005832
Hart, K.M., Brown, M.L., Kuchermann, D.E., Kerslach, D., Ruddock, G., & Mccartney, M. (1998). Children's understanding of mathematics: 11-16. John Murray.
Johansson, M. (2003). Textbooks in mathematics education: a study of textbooks as the potentially implemented curriculum [Unpublished PhD thesis]. Luleå. Tekniska Universitet.
Kamol, N. (2005). A framework for characterizing lower secondary school students’ algebraic thinking [Unpublished PhD thesis]. Srinakharinwirot University.
Kaput, J. J. (1999). Teaching and learning a new algebra. In E. Fennema & T. A. Romberg (Eds.), Mathematics classrooms that promote understanding (pp. 133-155). Lawrence Erlbaum Associates.
Kaput, J. J. (2008). What is algebra? What is algebraic reasoning? In J. J. Kaput, D. W. Carraher, & M. L. Blanton (Eds.), Algebra in the early grades (pp. 5-17). Lawrence Erlbaum. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315097435-2
Karataş, Z., Akıncı, M., & Karataş, İ. (2021). Ortaöğretim matematik 11. sınıf temel düzey ders kitaplarının PISA matematik yeterlik düzeylerine göre incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(4), 1721-1741. DOI: https://doi.org/10.30703/cije.907833
Kaya, D. (2017). Yedinci sınıf öğrencilerinin cebirsel düşünme düzeyleri ile becerilerinin incelenmesi, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 657-675. DOI: https://doi.org/10.14686/buefad.309000
Kieran, C. (2007). Learning and teaching algebra at the middle school through college levels. F. K. Lester (Ed.), In Second handbook of research on mathematics teaching and learning (pp. 707-762). Information Age Publishing.
Mason, J. (2008). Making use of children’s powers to produce algebraic thinking. In J. J. Kaput, C. W. Carraher & M.L. Blanton (Ed.), Algebra in the early grades (pp. 57-94). Taylor & Francis. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315097435-4
Mc Auliffe, S. (2013). The development of preservice teachers’ content knowledge for teaching early algebra [Unpublished doctoral dissertation]. Cape Peninsula University of Technology.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Matematik Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Yayınları.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2021). Ders kitaplarını değerlendirme raporu (öğretmen görüşleri). İzleme ve Değerlendirme Daire Başkanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Oral, B., İlhan M., & Kınay, İ. (2013). 8. sınıf öğrencilerinin geometrik ve cebirsel düşünme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 33-46. DOI: https://doi.org/10.9779/PUJE469
Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
Pegg, J. (2003). Assessment in mathematics: A developmental approach. In J. M. Royer (Ed.), Advances in cognition and instruction (pp. 227-259). Information Age Publishing Inc.
Pepin, B. (2001). Mathematics textbooks and their use in English, French and German classrooms: a way to understand teaching and learning cultures. ZDM, 33(5), 158-175. DOI: https://doi.org/10.1007/BF02656616
Perso, T. (1992). Using diagnostic teaching to overcome misconceptions in algebra. The Australian Mathematics Teacher, 48(2), 12-14.
Radford, L., & Sabena, C. (2015). The question of method in a Vygotskian semiotic approach. In A. Bikner-Ahsbahs, C. Knipping, & N. Presmeg (Eds.), Approaches to qualitative research in mathematics education (pp. 157–182). Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-017-9181-6_7
Semerci, Ç. (2004). İlköğretim (1.-5. sınıf) Türkçe ders kitaplarının genel bir değerlendirmesi. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 3(1), 21-24.
Şaban, İ. H. (2019). Matematik ders kitapları cebir öğrenme alanındaki soruların PISA matematik yeterlik düzeylerine göre incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Usta, N., & Gökkurt Özdemir, B. (2018). Ortaokul öğrencilerinin cebirsel düşünme düzeylerinin incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(3), 427-453.
Ünsal, Y., & Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
Vygotsky, L.S. (1986). Thought and language. MIT Press. (Original published in 1934).
Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief, 13, 1-11.
Watanabe, T. (2014). Transformation of Japanese elementary mathematics textbooks: 1958– 2012. In Li, Y., Silver, E. A. & Li, S., (Eds.), Transforming mathematics instruction (pp. 199-215). Springer International Publishing. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-04993-9_12
Yaprak-Ceyhan, E. (2012). İlköğretim matematik dersi öğretim programı çerçevesindeki öğretimin öğrencilerin cebir başarısına etkisi [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
Yıldız, E., & Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 108-125.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Ali Bozkurt- Tuğba Şimşekler Dizman- Berfin Döğer

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Sisteme yüklemiş olunan makalenin kapsamı, sunduğu bulgular ve sonucu ve yorumları konusunda Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Sahibi, Editör, Editör Yardımcısı, Hakemler ve Editör Kurulu'nun hiçbir sorumluluk taşımadığını kabul ederim.
Makalenin özgün olduğunu, herhangi bir başka dergiye yayımlanmak üzere gönderilmediği, daha önce yayımlanmadığını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisi Editörlüğü'ne beyan ederim.
Başlığı belirtilen makalenin, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasının 22. maddesi gereğince çoğaltma, 23. maddesi gereğince yayma ve 25. maddesi gereğince her türlü taşıyıcı materyal üzerinde veya elektronik ortamda kamuya iletim haklarını Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisine karşılıksız, koşulsuz ve süresiz olarak devredildiği, makale ile ilgili devredilen hakların dilediği zaman, mekan ve koşullarda kullanmaya Yaşadıkça Eğitim [YE] dergisinin yayıncısı olarak İstanbul Kültür Üniversitesi'nin yetkili kılınacağını onaylarım.