Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.33308/26674874.2024381667

Anahtar Kelimeler:

Fen Bilimleri Ders Kitabı- Bilimsel Araştırma- Bilimin Doğası- Bilimsel Anlayış- İçerik Analizi

Özet

Fen Bilimleri dersinde öğrencilerin bilimsel araştırmanın mantığını ve önemini kavraması, bütüncül yaklaşım kazanmalarının ön koşullarından biridir. Öğretim programı içerisinde bu açıdan öğrencilerin bilgi ve becerilerini destekleyici etkinliklerin yer alması beklenmektedir. Bu çalışmada, 5-8’inci Sınıf Fen Bilimleri dersi kapsamında okutulan ders kitaplarında yer alan etkinliklerin, bütüncül yaklaşım açısından öğrencilerde bilimsel anlayış kazandırmasına yönelik değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi yöntemi uygulanarak yapılmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen ortaokul Fen Bilimleri ders kitaplarında bulunan etkinliklerin öğrencilerde bilimsel anlayışı geliştirme ve bilimsel araştırma düşüncesini kazandırma yönünden yetersiz olduğu görülmüştür. Mevcut etkinlikler genellikle kazanım hedeflerine yönelik basit uygulamalar olarak ders kitaplarında yer almaktadır. Etkinliklerde gözlenen bilim algısı genellikle bir düşünce biçimi olarak değil, daha çok belirli adımların izlendiği uygulamalar olarak yer almaktadır. Fen Bilimleri ders kitaplarında yer alan etkinliklerin sayısının artması, güncel ve daha zengin hale getirilerek öğrencileri araştırmaya teşvik edici ve bilimsel anlayışlarının gelişimini destekleyici yapıda hazırlanması gerekir.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Yazar Biyografileri

Tuğba Atun, Hacettepe University

Tuba Atun, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü lisansüstü öğrencisidir.

M. Bahadır Aktan, Hacettepe University

M. Bahadır AKTAN, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü öğretim üyesidir. 

Referanslar

Abell, S. K. (2008). Children's literature and the science classroom. Science and Children, 46(3), 54-55.

Aldahmash, A. H., Mansour, N. S., Alshamrani, S. M., & Almohi, S. (2016). An analysis of activities in Saudi Arabian middle school science textbooks and workbooks for the inclusion of essential features of inquiry. Research in Science Education, 46, 879-900. DOI: https://doi.org/10.1007/s11165-015-9485-7

American Association for the Advancement of Science (AAAS). (1993). Benchmarks for science literacy: A Project 2061 report. Oxford University Press.

Atakan, M., & Akçay, B. (2022). Representation of changes about nature of science in Turkish middle school science textbooks. Science & Education, 1-30. DOI: https://doi.org/10.1007/s11191-022-00403-6

Ayvacı, H. Ş., & Devecioğlu, Y. (2013). 10. Sınıf Fizik ders kitabı ve kitaptaki etkinliklerin uygulanabilirliği hakkında öğretmen değerlendirmeleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 418-450.

Bahar, M., Yener, D., Yılmaz M., Emen, H., & Gürer, F. (2018). 2018 Fen bilimleri öğretim programı kazanımlarındaki değişimler ve fen teknoloji matematik mühendislik (STEM) entegrasyonu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 702-735. DOI: https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-412111

Bayır, E., & Kahveci, S. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilimsel süreç becerileri açısından incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(1), 253-262. DOI: https://doi.org/10.30703/cije.1026825

Bıçak, C. Y., & Bilir, V. (2023). Fen bilimleri ders kitaplarında yer alan bilim insanları ile ilgili bilgilerin öğretmen gözünden değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (65), 487-511. DOI: https://doi.org/10.21764/maeuefd.1107010

Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. DOI: https://doi.org/10.3316/QRJ0902027

Braund, M. (2015). Drama and learning science: an empty space? British Educational Research Journal, 41(1), 102-121. DOI: https://doi.org/10.1002/berj.3130

Çeken, R. (2022). Fen bilimleri dersi öğretim programında anlam genişlemesi sorunu. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 56-70. DOI: https://doi.org/10.46762/mamulebd.1186464

Chiappettaa, E. L., & Fillman, D. A. (2007). Analysis of five high school biology textbooks used in the United States for inclusion of the nature of science. International Journal of Science Education, 29(15), 1847-1868. DOI: https://doi.org/10.1080/09500690601159407

Chinn, C.A., & Malhotra, B. A. (2002). Epistemologically authentic inquiry in schools: A theoretical framework for evaluating inquiry tasks. Science Education, 86(2), 175–218. DOI: https://doi.org/10.1002/sce.10001

Dawson, V. (2015). Western Australian high school students’ understandings about the socioscientific issue of climate change. International Journal of Science Education, 37(7), 1024-1043. DOI: https://doi.org/10.1080/09500693.2015.1015181

Dawson, V., & Carson, K. (2020). Introducing argumentation about climate change socioscientific issues in a disadvantaged school. Research in Science Education, 50, 863-883. DOI: https://doi.org/10.1007/s11165-018-9715-x

Deveci, İ., & Çepni, S. (2017). Examination of science education curriculum (5-8 grades) in terms of entrepreneurial characteristics. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(2), 51-74.

Doğan, N., Han Tosunoğlu, Ç., Özer, F., & Akkan, B. (2020). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulama görüşleri: Cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü değişkenlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 162-189. DOI: https://doi.org/10.9779/pauefd.515080

Doğan, O. K. (2021). Methodological? Or dialectical? Reflections of scientific inquiry in biology textbooks. International Journal of Science and Mathematics Education, 19(8), 1563-1585. DOI: https://doi.org/10.1007/s10763-020-10120-7

Dökme, İ. (2005). Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) ilköğretim 6. Sınıf fen bilgisi ders kitabının bilimsel süreç becerileri yönünden değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 4(1), 7-17.

Duruk, Ü., & Akgün, A. (2020). Bilimin doğası bileşenlerinin fen bilimleri ders kitaplarında temsil edilme durumu. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 196-229.

Et, S. Z. (2023). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı etkinliklerinin sosyobilimsel konular açısından incelenmesi: Bir doküman analizi. OJCES, 1(1), 53-80.

Fadly, D., Rahayu, S., Dasna, I. W., & Yahmin. (2022). The effectiveness of a SOIE strategy using socio-scientific issues on students’ chemical literacy. International Journal of Instruction, 15(1), 237-258. DOI: https://doi.org/10.29333/iji.2022.15114a

Germann, P. J., Haskins, S., & Auls, S. (1996). Analysis of nine high school biology laboratory manuals: Promoting scientific inquiry. Journal of Research in Science Teaching, 33(5), 475-499. DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2736(199605)33:5<475::AID-TEA2>3.0.CO;2-O

Güneş, M. H., Çelikler, D., & Gökalp, M. (2008). İlköğretim I. kademedeki yeni fen ve teknoloji ders kitapları konusunda sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 193-210.

Hite, R. (2021). Differences and similarities in scientists’ images among popular USA middle grades science textbooks. European Journal of Mathematics and Science Education, 2(2), 63-83. DOI: https://doi.org/10.12973/ejmse.2.2.63

Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288. DOI: https://doi.org/10.1177/1049732305276687

İnaltekin, T., Özyurt, B. B., & Akçay, H. (2012). İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıf fen ve teknoloji ders kitabı etkinliklerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 63-73.

Irez, S. (2009). Nature of science as depicted in Turkish biology textbooks. Science Education, 93(3), 422-447. DOI: https://doi.org/10.1002/sce.20305

Karaaslan, E. H., & Ayas, A. (2017). Fen eğitiminde ‘bilimsel açıklama’ ve önemi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 101-120.

Kayacan, K., & Özlüleci, M. (2021). An analysis of the seventh-grade science textbook in terms of science, engineering and entrepreneurship applications. Journal of Qualitative Research in Education, 27, 319-345. DOI: https://doi.org/10.14689/enad.27.1

Khine, M. S., & Liu, Y. (2017). Descriptive analysis of the graphic representations of science textbooks. European Journal of STEM Education, 2(3), 06. DOI: https://doi.org/10.20897/ejsteme/81285

Kılıç, G. B., Haymana, F., & Bozyılmaz, B. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı’nın bilim okuryazarlığı ve bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Eğitim ve Bilim, 33(150), 52-63.

Köse, M. (2022). Evaluation of analogies in science textbooks. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 112-126.

Koyunlu Ünlü, K., & Şen, Ö. (2018). 5. Sınıf fen bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin bilimsel araştırma ve mühendislik tasarım sürecine göre incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(4), 185-197. DOI: https://doi.org/10.19126/suje.448331

Lai, C., & Chan, K. (2020). Enhancing science learning through science trade book reading for 5th graders. Journal of Education in Science, Environment and Health, 6(1), 1- 9. DOI: https://doi.org/10.21891/jeseh.669294

Larson, L. C., & Miller, T. N. (2011). 21st Century Skills: Prepare students for the future. Kappa Delta Pi Record, 47(3), 121-123. DOI: https://doi.org/10.1080/00228958.2011.10516575

Leblebicioğlu, G., Metin, D., Çapkinoglu, E., Çetin, P. S., Doğan, E. E., & Schwartz, R. (2017). Changes in students’ views about nature of scientific inquiry at a science camp. Science & Education, 26, 889-917. DOI: https://doi.org/10.1007/s11191-017-9941-z

Lederman, J. S., Lederman, N.G., Bartos, S. A., Bartels, S. L, Meyer, A. A., & Schwartz, R. S. (2014). Meaningful assessment of learners’ understandings about scientific inquiry—The views about scientific inquiry (VASI) questionnaire. Journal of Research in Science Teaching, 51(1) 65-83. DOI: https://doi.org/10.1002/tea.21125

Leite, L. (2002), History of science in science education: Development and validation of a checklist for analysing the historical content of science textbooks. Science & Education 11, 333–359. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1016063432662

Li, X., Wang, L., Shen, J., Wang, J., Hu, W., Chen, Y., & Tian, R. (2018). Analysis and comparison of scientific inquiry activities in eight-grade physics textbooks in China. Journal of Baltic Science Education, 17(2), 229-238. DOI: https://doi.org/10.33225/jbse/18.17.229

Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. SAGE Publications.

Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen Bilimleri Dersi 3-8. Sınıf Öğretim Programı. Ankara.

National Research Council (NRC). (1996). National Science Education Standards. The National Academy Press.

NGSS Lead States. (2013). Next Generation Science Standards: For states, by states. The National Academy Press.

Novak, A. M., & Treagust, D. F. (2022). Supporting the development of scientific understanding when constructing an evolving explanation. Disciplinary and Interdisciplinary Science Education Research, 4(1), 1-22. DOI: https://doi.org/10.1186/s43031-021-00043-w

Özdemir, E. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim insanları bağlamında incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(2), 403-429. DOI: https://doi.org/10.51725/etad.1098860

Özdemir, G., & Yanık, B. (2017). Beşinci sınıf fen bilimleri ders kitabında yer alan etkinliklerin veriler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 203-221.

Phillips, M. C., Vowell, J. E., Lee, Y.H., & Plankis, B. J. (2015) How do elementary science textbooks present the nature of science? The Educational Forum, 79(2), 148-162. DOI: https://doi.org/10.1080/00131725.2015.1004210

Salloum, S. (2021). Intertextuality in science textbooks: implications for diverse students’ learning. International Journal of Science Education, 43(17), 2814-2842. DOI: https://doi.org/10.1080/09500693.2021.1992530

Schwartz, R. S., Lederman, N. G., & Crawford, B. A. (2004). Developing views of nature of science in an authentic context: An explicit approach to bridging the gap between nature of science and scientific inquiry. Science Education, 88(4), 610–645. DOI: https://doi.org/10.1002/sce.10128

Stern, L., & Roseman, J. E. (2004). Can middle‐school science textbooks help students learn important ideas? Findings from Project 2061's curriculum evaluation study: Life science. Journal of Research in Science Teaching, 41(6), 538-568. DOI: https://doi.org/10.1002/tea.20019

Tezcan Şirin, G., Oğuz, E. K., & Tüysüz, M. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarında yer alan etkinliklerin STEM etkinlikleri açısından uygunluğunun incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 55(1), 37-76. DOI: https://doi.org/10.30964/auebfd.863341

Uluçınar Sağır, Ş., & Soylu, Ü. İ. (2021). Yedinci sınıf fen bilimleri ders kitaplarında bilimin doğası temalarının incelenmesi: Kuvvet ve enerji ünitesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 392-41. DOI: https://doi.org/10.53444/deubefd.915828

Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.

Yıldız Feyzioğlu, E., & Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 108-125.

Yılmaz, M., Gündüz, E., Çimen, O., & Karakaya, F. (2017). Examining of biology subjects in the science textbook for grade 7 regarding scientific content. Turkish Journal of Education, 6(3), 128-142. DOI: https://doi.org/10.19128/turje.318064

İndir

Yayınlanmış

2024-01-12

Nasıl Atıf Yapılır

Atun, T., & Aktan, M. B. (2024). Fen Bilimleri Ders Kitabı Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinde Bütüncül Yaklaşımı Sağlayan Bilimsel Anlayışı Kazandırması Açısından İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 38(1), 1–23. https://doi.org/10.33308/26674874.2024381667

Sayı

Bölüm

Araştırma Makaleleri