Lutein ve zeaksantin

Özet

Karotenoidler, diyet ile alınan önemli bir bileşen olup yağda çözünebilen besin maddeleridir. Diyette karotenoidler arasında en yaygın bulunan lutein ve zeaksantindir. Karotenoidlerin antioksidan, antiinflamatuar, antikanser ve nöroprotektif etkileri sebebiyle yoğun çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Son yıllarda karotenoidlerin insan sağlığı açısından pek çok faydalı etkisinin olduğu görülmekte ve farklı teknikler kullanılarak etkinlikleri incelenmektedir. Kalp damar hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları, kanser ve nörodejeneratif hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici etkisi uzun yıllardan beri bilinmektedir. Karotenoidler, ksantofil ve karotenler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Ksantofiller, fotosentetik organizmalarda, sebze ve meyvelerde oldukça yaygın bulunmaktadır. Aynı zamanda sebze ve meyvelere sarı, kırmızı, turuncu renk pigmentleri vermektedir. Ksantofiller sahip olduğu özellikler nedeniyle göz, bilişsel fonksiyonlar, diyabet, obezite, kalp damar rahatsızlıkları, kanser ve nörodejeneratif rahatsızlıklar üzerinde koruyucu ve iyileştirici etkiler gösterdiği bilinmektedir. Buna ek olarak, insan sağlığı açısından oldukça büyük önem taşıyan ksantofillerin lutein ve zeaksantin içerdiği bildirilmektedir. Lutein ve zeaksantin özellikle göz sağlığı ile ilişkilendirilmiştir ve fazla alınması durumunda yaşa bağlı makula dejenerasyonu riskini azalttığı görülmektedir. Aynı zamanda oksidatif stres ve inflamasyon, kardiyovasküler hastalıkların oluşumunda oldukça önemli bir etken olarak bilinmektedir. Ksantofil olan lutein ve zeaksantin antioksidan ve antiinflamatuvar etkisi sebebi ile kardiyovasküler hastalıkların oluşumunu düşüreceği sonucuna varılmıştır. Lutein ve zeaksantin özellikle antioksidan aktiviteleri ve bazı kronik hastalıklar üzerinde etkili terapötik bir aday olarak görülmektedir. Lutein, ksantofil bakımından zengin gıdaların içeriğinde bulunmaktadır. Lutein ve zeaksantin, yeşil yapraklı sebzelerde yaygın olarak bulunmakta ve buna ek olarak yumurta sarısı lutein ve zeaksantinin en baskın kaynakları olarak bilinmektedir. Bu derlemede, ksantofil karotenoid olan lutein ve zeaksantinin insan sağlığı üzerine yönelik etkilerine ve son yıllarda yapılmış araştırmalara değinilecektir.